تصویر بدن

تصویر بدن

یکی از اصطلاحاتی که در مورد بدن افراد خصوصاً در حوزۀ روانشناسی شنیده می شود، تصویر بدن است، امّا تصویر بدن دقیقاً به چه مفهومی اشاره دارد؟

تصویر بدن در ادبیات علمی

طبق تعریف انجمن روانشناسی آمریکا (APA) تصویر بدن عبارتست از: « تصویر ذهنی ای که فرد از بدن خود به عنوان یک کل می سازد. این تصویر شامل مشخصه های جسمی و کارکردی (دریافت ادراکی بدن) و همچنین نگرش های فرد نسبت به این مشخصه ها (خودپندارۀ بدنی) است. » مفهوم تصویر بدن در فرهنگ APA با مفاهیمی مثل طرحوارۀ بدنی، دریافت ادراکی بدن و خودپندارۀ بدنی نیز مرتبط است.

تصویر بدن به زبان ساده تر یعنی ترکیب افکار و احساسات شما دربارۀ بدنتان که این تصویر بدنی می تواند در طیفی از مثبت تا منفی قرار بگیرد و البته یک فرد در طول زمان نیز ممکن است تجربه هایی مثبت یا منفی در مورد تصویر بدن خود داشته باشد که به تجربه های روزمره فرد در طول زمان بستگی دارد.

در نگاهی دقیق تر، تصویر بدن دارای 4 جنبۀ اصلی است:

اول انتظار شما از تصویر بدنتان است، البته این انتظار همیشه درست یا منطبق بر واقعیت یا شکلی که دیگران بدن شما را می بینند، نیست.

دوم احساس شما در مورد تصویر بدنتان است. این احساسات می تواند رضایت یا نارضایتی یا حدی بین این دو حالت باشد، میزانی که شما از شکل بدن خود، وزن و قسمت های مختلف بدن خود رضایت دارید.

سوم ادراک شما از بدنتان است، مدلی که شما در مورد بدنتان فکر می کنید که می تواند بر سایر جنبه های تصویر بدن هم تأثیرات گسترده ای داشته باشد.

و جنبۀ چهارم هم رفتارهایی است که شما در پاسخ به تصویر بدنی ذهنی خود بروز می دهید. وقتی یک نفر از تصویر بدنی خود ناراضی باشد یا افکاری منفی دربارۀ آن داشته باشد، احتمالاً منزوی شده یا دست به رفتارهای پرخطری چون جراحی های متعدد می زند تا بهتر به نظر برسد.

تصویر بدنی مثبت

به طور کلی وقتی یک نفر بتواند بدن خود را بپذیرد و به آن احترام بگذارد، به عنوان فردی با تصویر بدنی مثبت در نظر گرفته می شود. این تصویر بدنی مثبت، به این معنی نیست که شما رضایت کامل از شکل بدن خود یا جنبه ها و قسمت های مختلف بدن خود دارید، بلکه بیشتر به این معناست که شما بدن خود را همانطور که هست، با تمام محدودیت هایش به طور واقع بینانه می پذیرید و اگر نیازی به تغییر ببینید، از رفتارهای سالم مثل ورزش برای بهبود آن استفاده می کنید. تصویر بدن مثبت با مفاهیم مهمی مرتبط است:

عزت نفس بالا: افرادی که عزت نفس بالایی دارند، معمولا تصویر بدنی مثبت تری داشته و حس بهتری در مورد بدن و اندام خود دارند.

پذیرش خود: این مفهوم به افراد کمک می کند تا با بدن خود راحت بوده و کمتر به سمت داشتن تصویری منفی و غیرواقع بینانه در مورد بدن خود گرایش داشته باشند. رسانه ها، شبکه های اجتماعی و در نگاهی کلی تر جامعه، نمی توانند به اینگونه افراد دیکته کنند که بدنشان باید چه شکلی باشد تا پذیرفته شوند و در نتیجه، این افراد نگاهی اصیل تر به بدن خود دارند.

رفتار و ظاهر سالم: افرادی که تمرینات منظم ورزشی داشته و رژیم غذایی سالمی را در طول روز رعایت می کنند، تصویر بدنی مثبت تری در مقایسه با افرادی که ورزش نکرده و دارای عادت های غذایی ناسالم هستند، خواهند داشت.

نارضایتی از بدن

زمانی فرد از بدن خود ناراضی می شود که افکار و احساسات منفی پایداری در مورد بدن خود دارد. نارضایتی از بدن، یک فرآیند درونی احساسی و شناختی است که بر جنبه های بیرونی زندگی فرد، تأثیری مهم می گذارد، مثلا افرادی که از بدن خود ناراضی هستند، در مورد رسیدن به وزن یا شکل خاصی از بدن وسواس دارند، رژیم های غذایی عجیب و سخت می گیرند و احتمالاً به اختلالات روانشناختی مرتبط با خوردن دچار می شوند. نارضایتی از بدن نشانه هایی دارد که شاید دوست داشته باشید بدانید:

رفتارهای تکرارشوندۀ مرتبط با رژیم غذایی، رفتارهای افراطی یا تکانشی مرتبط با ورزش مثل تمرین های سخت ورزشی یا استراحت ندادن به بدن، در نظر گرفتن ظاهر بدن به عنوان یکی از مهم ترین عوامل موثر در ارزشمندی خود، وارسی وسواس گونۀ بدن، صرف زمان بسیار زیاد برای تغییر ظاهر یا وارسی بدن مثل آرایش کردن یا سایز کردن بدن، زیاد حرف زدن در مورد بدن یا وزن یا فیزیک بدنی، مقایسۀ دائمی بدن خود با دیگران، مقایسۀ منفی خود با تصویرهای بدن افراد در شبکه های اجتماعی، اجتناب از موقعیت هایی که قرار است بدن خود را در معرض دید دیگران بگذارند مثل استخر رفتن.

نارضایتی از بدن از عوامل مهمی است که افراد را به سمت اختلال های مختلف برده و خصوصا در این روزها که شبکه های اجتماعی بر جنبه های مختلف زندگی ما تاثیر می گذارد، شاید بیشتر از قبل متخصصان حوزۀ سلامت روان را نگران کرده است. پژوهش های روانشناسی نکات مهمی را در این باره به ما نشان می دهد:

تصویر بدن معمولا در سنین کودکی و نوجوانی شکل می گیرد اما همۀ افراد در هر سنی ممکن است به نارضایتی از بدن خود دچار شوند.

زنان بیشتر از مردان در معرض نارضایتی از بدن خود هستند و این احتمالاً به خاطر انتظاراتی است که جامعه از بدن زنان داشته و دارد.

خانواده و دوستان نزدیکی که در مورد نگرانی هایشان از بدن خود زیاد صحبت می کنند، به عنوان الگوهایی منفی، افراد کوچکتر را به سمت نارضایتی از بدن خود سوق می دهند.

افراد دارای اضافه وزن احتمالا بیشتر در معرض نارضایتی از بدن خود هستند.

افراد دارای عزت نفس پایین یا افرادی که گرایش هایی به افسردگی دارند، احتمالا در معرض نارضایتی از بدن خود قرار می گیرند.

افرادی که کمالگرا هستند، در زندگی به دنبال دستاوردهای ویژه و غیرمعمول بوده و نگاه سیاه و سفید به زندگی دارند، به احتمال بیشتری به نارضایتی از بدن خود خواهند رسید!

نکتۀ مهمی که شاید لازم باشد در مطلبی جداگانه در مورد آن حرف بزنیم، تاثیرات گستردۀ رسانه ها بر نگاه ما نسبت به تصویر بدنی است. هر روز در تلویزیون، فیلم ها و شبکه های اجتماعی تصاویر متعددی از زنان و مردانی را می بینیم که بدن هایی جذاب دارند، بدون یک گرم چربی و در بهترین حالت فیزیکی ممکن! امّا چیزی که در رسانه ها و شبکه های اجتماعی نشان داده نمی شود، تلاش یا فرآیندی است که هر فرد یا هر کدام از این مدل ها برای رسیدن به این فرم بدنی طی کرده اند و ما، به محض دیدن هر عکس یا تصویری از یک مدل، شروع به مقایسۀ بدن خود با آن ها می کنیم و در نتیجه، خودمان را به سمت تصویر بدنی غیرواقع بینانه نسبت به خود سوق می دهیم!

در نگاهی کلی، تصویر بدن یک مفهوم روانشناختی مهم و از عوامل تاثیرگذار بر سلامت روان ماست که پیدا کردن آگاهی نسبت به جنبه های مختلف آن، ما را به سلامت روان و احساس خوب نسبت به خودمان خواهد رساند.

عرفان چیتگر، روانشناس