نشانه های نداشتن خودآگاهی!
تا حالا کلمه فراشناخت به گوشتون خورده؟ طبق تعریف انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، فراشناخت یعنی « آگاهی از فرآیندهای شناختی خود که اغلب در برگیرندۀ تلاشی آگاهانه برای کنترل و مدیریت آن هاست». فراشناخت شکل پیشرفته ی تفکره، توانایی این که بتونین ببینین که چطور فکر می کنین و این دقیقاً همون چیزیه که ما رو از موجودات دیگه متمایز می کنه. فکر کردن و ارزیابی احساساتمون یا اینکه چه چیزی در سرمون می گذره یکی از مهم ترین راه هاییه که باعث میشه خودمون رو بهتر بشناسیم و نقاط ضعف و قوتمون رو شناسایی کنیم. برای همینه که نداشتن خود آگاهی، باعث شکل گیری فکرها و ایده هایی غیر واقع بینانه تو ذهن ما میشه.
بعضی نشونه ها به خوبی می تونن به ما این سرنخ رو بدن که ما خودآگاه نیستیم و توی این مطلب قراره راجع به همین نشونه ها صحبت کنیم.
1 – مشکل در درک احساسات خود: آیا فهمیدن احساستون یا بیان کردن اون ها براتون سخته؟ توانایی پردازش احساسات و استفاده از اون ها برای استدلال کردن یک بخش مهم از چیزیه که بهش می گیم هوش هیجانی. تحقیقات نشون داده که هوش هیجانی و خود آگاهی رابطه ی نزدیکی با هم دارن. یه تحقیق تو سال 2017 توی نیوزیلند نشون داد افرادی که خودآگاهی رو توی خودشون پرورش می دن، هوش هیجانیشون هم رشد می کنه. حالا اگه شما توی درک، توصیف یا بیان احساستون مشکل دارین، این نشونه ایه که میگه باید روی خودآگاهیتون کار کنین.
2- بحث راجع به عقایدتون باعث میشه طرف مقابل رو به سکوت وادار کنین: تا حالا شده کسی راجع به عقاید یا باورهاتون باهاتون بحث یا مخالفت کنه و شما نخواین توی اون بحث شرکت کنین؟ همیشه برای همه مون پیش میاد که با یه نفر که عقاید سیاسی یا مذهبی مخالف ما داره روبرو بشیم و یه کم بحث کنیم. ولی اجتناب همیشگی از بحث راجع به این موضوع ها نشونه ی یه نقص توی خودآگاهی ماست. بر اساس یه تحقیق تو سال 2018، افرادی که عقاید افراطی راجع به یه موضوع دارن، در زمینۀ فراشناخت یا همون فکر کردن راجع به فرآیندهای شناختی دچار مشکل هستن. گوش دادن به نظرات و دیدگاه های متفاوت و گاهی حتی مخالف، باعث می شه شما در مورد افکار و عقاید خودتون بازنگری کنین که چیز خوبیه ولی اجتناب از این بحث ها، نشونه ی دیگه ایه که بیانگر مشکل در خود آگاهیه.
3- برای شکست هاتون دلیل تراشی می کنین: بعضی وقت ها پیش میاد که برای موفقیتی که کسب می کنیم از خودمون تشکر می کنیم یا موقعی که می بازیم یا شکست می خوریم بقیه رو سرزنش می کنیم. به این حالت می گن تبعیض یک طرفه. این یعنی شما چیزهای مثبت رو به خودتون نسبت بدین و منفی ها رو به دیگران. افرادی که خودآگاه نیستن در مورد نقاط ضعف و قوتشون شناخت درستی ندارن و تمایز قایل شدن بین اشتباهاتشون و مسائل خارج از کنترلشون، براشون سخته.
4- سخت بودن همدلی با آدم های دیگه: آیا درک کردن یک نفر دیگه براتون سخته؟ بر اساس یه تحقیق تو سال 2018 که تو ژورنال ذهن آگاهی منتشر شد، همدلی با دیگران ارتباط نزدیکی با خودآگاهی داره. همدلی از درک احساسات و افکار خودمون برای درک بهتر دیگران ناشی میشه و در نتیجه، برای افرادی که خودآگاهی درستی ندارن، همدلی با دیگران براشون سخت و دشوار میشه. این تحقیق نشون داده که تمرینات ذهن آگاهی باعث افزایش خودآگاهی میشه و در نتیجه، توانایی همدلی با دیگران هم بهبود پیدا می کنه. پس، از تمرینات ذهن آگاهی غافل نشین.
5- نمی تونین دلایل درستی برای کارهایی که انجام میدین پیدا کنین: آیا توضیح دادن این که چرا یه کاری رو انجام دادین براتون سخته؟ یکی از سختی های خوداگاه شدن اینه که شما باید کارهایی رو که انجام میدین رو از دید یک آدم بیرونی مورد آنالیز قرار بدین. افرادی که خودآگاه نیستن معمولاً راجع به دلایل انجام یک کار یا داشتن یک حس خاص دید درستی ندارن. اگه شما خودآگاه نباشین، پیدا کردن یک معنی برای کارهایی که انجام میدین بسیار سخت میشه.
6- سرکوب کردن احساسات: تا حالا شده احساس کنین که یه حس یا فکر خاص رو مثلاً تنفر یا ناراحتی از کسی رو باید سرکوب کنین؟ نقص در خودآگاهی باعث میشه ما احساساتمون رو بدون تجربه کردن و تجزیه تحلیل کردن سرکوب کنیم که این کار می تونه آسیب زا باشه. بر اساس پژوهش ها، سرکوب افکار و احساسات، ما رو در یک چرخه معیوب و منفی روانی قرار میده که نتایجی مثل کم تحملی هیجانی، استرس و افسردگی رو در پی داره. خودآگاهی از اولین قدم ها برای تجربۀ درست و حل کردن احساسات و افکار ناخوشاینده.
7- در نظر گرفتن اهداف واقع بینانه براتون سخته: چقدر در مورد این که چه چیزهایی برای رسیدن به یک هدف که تو فکرتونه لازمه، با خودتون رو راست هستین؟ تحقیقات روانشناس های شخصیت نشون داده که بین خودآگاهی و شناسایی موانع موجود در راه رسیدن به یک هدف ارتباط مهمی وجود داره. افرادی که در سطوح بالای خودآگاهی هستن، موانع بیشتری رو در مورد رسیدن به یک هدف خاص شناسایی می کنن و در مقابل، افرادی که در سطوح پایین تر قرار دارن خیلی از این موانع رو نمی تونن تشخیص بدن یا نادیده می گیرن که این موضوع باعث میشه اهداف درستی رو انتخاب نکنن یا دائماً در رسیدن به اهدافشون شکست بخورن.
8- در مورد هویت خودتون دچار مشکل هستین: نکتۀ کلیدی در راه خودآگاه شدن اینه که شما بدونین کی هستین. پژوهش ها بیانگر این موضوعه که افراد خودآگاه، بیشتر تصمیماتی میگیرن که بیانگر هویت واقعی اون هاست و کارهای اون ها چه در فضای مجازی و چه در دنیای واقعی بیانگر همون هویت واقعیشونه. اونها خصوصاً در شبکه های اجتماعی، طوری خودشون رو به دیگران نشون میدن که آینۀ هویت واقعی درونیشونه. برای همینه افرادی که خودآگاه نیستن، معمولا رفتارشون بیانگر هویت واقعی اون ها نیست چون شناخت درستی از هویت خودشون ندارن.
9- موندن تو یه مسیر مشخص براتون دشواره: این که یه کار مشخص رو تو یه بازۀ زمانی دنبال کنین، بخاطر سرگردانی افکارتون براتون دشواره؟ تحقیقات می گن ذهن ما خیلی بیشتر از چیزی که فکر می کنیم در طول انجام یک تکلیف خاص، از موضوع پرت می شه. وقتی ما خودآگاه هستیم، این سرگردانی ذهن رو می تونیم زود تشخیص بدیم و خیلی سریع دوباره ذهنمون رو روی کاری که در حال انجامش هستیم متمرکز کنیم. البته یادمون باشه که به جز خودآگاهی، مسائلی مثل مشکلات توجه و تمرکز هم می تونه باعث بشه تمرکز روی یک کار یا مسیر خاص برامون دشوار بشه و خب تشخیص اینکه در این زمینه ها مشکلی داریم یا نه، کاریه که روانشناس ها باید انجام بدن و سعی کنیم خودمون به خودمون برچسب مشکل خاصی رو نزنیم!
10- مدیریت زمان و کنترل خود براتون سخت شده: آیا شما در مورد مدیریت زمان خصوصاً در مورد اهداف بلند مدت با مشکل روبرو هستین؟ افرادی که نقص در خودآگاهی دارن معمولاً تمایل دارن تصمیمات کوتاه مدت بگیرن و آینده رو نبینن که این موضوع باعث میشه کارها رو به تعویق بندازن و توانایی تصمیم گیریشون ضعیف و ضعیف تر بشه. در مقابل، افراد خودآگاه تمایل طبیعی ما در مورد به تعویق انداختن کارها رو زود شناسایی می کنن و برای غلبه بر اون دست به کار میشن. اگه ما خودآگاه نباشیم، دائما عوامل بیرونی و خارج از کنترل رو سرزنش می کنیم که این باعث میشه به اهدافمون نرسیم.
البته خودآگاه نبودن می تونه نشونه های خیلی بیشتری هم داشته باشه، ولی اگه این نشونه ها رو توی خودمون می بینیم، شاید دیگه وقتش باشه که تو مسیر خودآگاه شدن قدم برداریم!
عرفان چیتگر ، روانشناس
بدون دیدگاه